Armię „Poznań” uformowano 23 marca 1939 r., głównie ze względów politycznych, ale również w ramach przygotowań i zabezpieczenia w przypadku ewentualnej inwazji na Polskę. Dlatego też na dowódcę wybrano zasłużonego dla sanacji teoretyka gen. Tadeusza Kutrzebę. Armię tę można nazwać armią teoretyków, ponieważ dowództwo było złożone w dużej mierze z wykładowców Wyższej Szkoły Wojennej. Jednostka ta miała swe podstawy oraz kontynuowała tradycje Armii Wielkopolskiej wywodzącej się z Powstania Wielkopolskiego 1918/19 r.
Armia „Poznań” to w pewnym sensie armia w armii, ponieważ w jej skład wchodziła zarówno piechota, czołgi, kawaleria, czy reprezentanci sił powietrznych. Profesjonalna nazwa takiego typu formacji wojskowej to związek operacyjny.
Dowódca Armii, jak się później okazało, przewidział przebieg wojny i przygotował swoją odpowiedź. 29 sierpnia 1939 roku doszło do spotkania marszałka Rydza-Śmigłego z gen. Tadeuszem Kutrzebą w Gnieźnie, gdzie obaj poróżnili się zarówno w sprawie koncepcji na obronę przed niemiecką inwazją jak i na podłożu prywatnym. Rydz-Śmigły zaplanował strategię pasywnej obrony całymi siłami. Kutrzeba popierał strategię „walnej bitwy”, według której polskie oddziały powinny szukać słabych punktów przeciwnika.
Od 2 września do marszałka Rydza-Śmigłego, dowództwo Armii „Poznań” wysyłało prośby o zgodę na atak słabych punktów przeciwnika i pomoc Armii „Łódź”. Zapytania były stale odrzucane, a zadaniem nadanym Armii „Poznań” było stanie w miejscu i bycie „wielkim straszakiem” dla wojsk niemieckich, chociaż Niemcy i tak nie zamierzali atakować Wielkopolski.
Naczelnego Wodza udało się przekonać dopiero 8 września do kontrofensywy znad Bzury, rozpoczętej 9 września. Oznacza to, że Armia „Poznań” przez tydzień stała w miejscu i nie podejmowała żadnych działań. W bitwie tej udział wzięła Armia „Poznań” oraz Armia „Pomorze”. Bitwa ta zakończyła się na przestrzeni dni 18-22 września, w tym samym czasie doszło do rozwiązania struktur armii dowodzonej przez gen. Kutrzebę. Poza pomniejszymi potyczkami paru małych oddziałów 1 i 2 września to była pierwsza i jedyna aktywność Armii „Poznań” w trakcie kampanii wrześniowej. Jednocześnie była to najważniejsza bitwa całej kampanii, która osiągnęła swój główny cel, czyli znaczne spowolnienie Niemców.
Po mobilizacji Armia „Poznań” w szczytowym momencie przekraczała granicę 100 tys. żołnierzy, tworząc około 1/10 sił Wojska Polskiego.
autor: Ksawery Nowak
