6 października 2020 roku na zaproszenie Stowarzyszenia „Projekt Poznań” w ramach
projektu „Cyryl Club- Klub Dyskusyjny” z okazji Dnia Polskiej Harcerki pojawili się
przedstawiciele Chorągiew Wielkopolska ZHP im. Powstańców Wielkopolskich 1918/1919,
w następującym składzie:
- hm. Paweł Napieralski
- phm. Barbara Król
- pwd. Żymałkowska –Lik Elżbieta
- hm. Beata Tylewska-Nowak
- dh Wiktoria Schwarz
Na samym początku spotkanie rozpoczął hm. Paweł Napieralski, który przybliżył
historię powstania i początki tworzenia się harcerstwa w Polsce. W swoim wystąpieniu
wielokrotnie nawiązywał również do roli kobiet i kształtowania ich pozycji w ZHP .
Rozpoczynając spotkanie, można by było zadać ważne pytanie naszym gościom:
„Skąd tak naprawdę pochodzi i co oznacza słowo „harcerstwo” i jaką rolę w tym
kształtowaniu znaczenia tego słowa odgrywał gen. Andrzej Małkowski oraz zjawisko
skautingu? ”
Z przypomnianej przez hm. Napieralskiego historii kształtowania się idei i początków
harcerstwa szczególną uwagę warto zwrócić na fakt, że informacje o skautingu dotarły na
ziemie polskie (znajdujące się pod zaborami) w 1909 r. Należy wspomnieć również postać
gen. Roberta Baden-Powella, który stworzył nowy system wychowawczy jaki miał przynieść
wymierne skutki w tworzeniu wojskowości i osiągania celów z tym związanych. A co za tym
idzie prawdą jest również, że pierwsze jednostki skautów angielskich brały udział w wojnie I
i II burskiej. – Opowiada hm. Napieralski
Ważna postać w dziejach harcerstwa czyli Andrzej Małkowski otrzymał do
przetłumaczenia poradnik o skautach i stał się twórcą pewnej idei harcerskiej. Przeniósł to na
bardzo dobry grunt, jakim była rozbita Polska w III zaborach. Na początku 20 wieku dość
mocno uwidaczniało się pijaństwo, brak zasad moralnych i życiowych. Małkowski
postanowił by harcerstwo było miejscem wychowywania prawowitych obywateli, dobrych
ludzi, przestrzegających pewnych zasad, szanujących drugiego człowieka, kochających
ojczyznę. Z tego właśnie zbioru zasad , w późniejszym czasie przekształcono ważne
punkty prawa skautowego. – Jak dodaje i podkreśla hm. Napieralski – Skautowego, nie
harcerskiego, gdyż słowo „harcerstwo pojawi się na mapie historii dopiero później.
Nasz gość w skrócie opowiedział również o działaniach od 1911- 1918 r, czyli o
okresie drużyn skautowych, przechodząc od razu do ważnego wydarzenia jakim był „Zjazd
Zjednoczeniowy” tj. w dniach 1-2 listopada 1918 r. w Lublinie obradował zjazd
przedstawicieli wszystkich polskich ośrodków skautowych. Postanowiono na nim utworzyć
wspólną dla wszystkich organizację – Związek Harcerstwa Polskiego.
W 1920 roku powołano Chorągiew Harcerzy ( tu warto wspomnieć, że Chorągiew
Wielkopolska ZHP im. Powstańców Wielkopolskich 1918/1919, w tym roku dokładnie 15
grudnia obchodzić będzie swoja setną rocznicę) – nawiązał hm. Napieralski i dodając – Tak 3
lata później powołano Chorągiew Harcerek, bo wtedy był rozdział na skautki, skautów,
harcerzy, harcerki i ta sytuacja istniała, funkcjonowała formalnie z przerwami do roku 1950, i
tak na prawdę wtedy powstała organizacja Harcerska ZHP.
hm. Beata Tylewska – Nowak w tym miejscu uzupełniając wypowiedź swojego
przedmówcy, wspomniała również o tym, że tak jak żona gen. Roberta Baden-Powella
stworzyła ten ruch dziewcząt przewodniczek, tak Olga Drahonowska – Małkowska czyli żona
Andrzeja Małkowskiego stworzyła ruch harcerek.
Wracając tematycznie do roku 1948-1950 hm. Paweł Napieralski zwraca szczególną
uwagę, na to, że jeszcze na przełomie 1948-1949 podejmowano próby łączenia podziałów na
harcerki i harcerzy, o czym się w ogólne nie mówi, a to było również związane z
sytuacją polityczną, chcąc chronić Harcerstwo Polskie przed wpływami. Ostatecznie OH –
czyli Organizacja Harcerska trwała do roku 1955.
Odrodzenie nastąpiło, po politycznych przemianach w Polsce w październiku 1956 r.
powstała wtedy szansa na reaktywowanie ZHP. Nastąpiło to na tzw. Zjeździe Łódzkim
w grudniu 1956 r. Co ważne 10 grudnia 1956 r. zapadła ostateczna decyzja o reaktywowaniu
ZHP i powołaniu Naczelnej Rady Harcerskiej.
hm. Paweł Napieralski zwrócił jeszcze uwagę na fakt, że gdy powstały struktury skautek,
a później harcerek, one miały swoje władze, miały własną główną kwaterę, centralną szkołę
harcerek, która utworzyła już wtedy wdowa po Małkowskim, Olga Drahonowska-
Małkowska, w Buczaczu. Co ważne, Harcerki kultywowały swój styl, swoje metody
(zbliżone co prawda do harcerskich) choć autentycznie, autonomicznie niezależne i
funkcjonowały w swoim „świecie kobiecym”.
Nasz gość wrócił jeszcze na chwilę do okresu około II wojny światowej, powstało
Pogotowie Wojenne Harcerek i Pogotowie Wojenne Harcerzy, co ważne, Pogotowie
Wojenne Harcerek powstało pierwsze, tzn. przed „pogotowiem harcerzy”, gdyż do końca nie
wiadomo było jaką rolę dla harcerzy ( mężczyzn, chłopaków) zaplanowała armia. Gdyż cześć
przynależących wtedy do harcerstwa mężczyzn była rezerwistami. Dziś możemy wskazać, że
organizacja męska działała pod kryptonimem „Szare Szeregi” (utworzone 27 września 1939
r.) , realizując program wychowania: Dziś – Jutro – Pojutrze („Dziś” – bieżąca walka
konspiracyjna, „Jutro” – powstanie przeciwko okupantowi, „Pojutrze” – odbudowa wolnej
Polski). A Organizacja Harcerek działała pod kryptonimem „Związek Koniczyn” (od 1943 r.
„Bądź Gotów” – choć potocznie często mówiono o żeńskich Szarych Szeregach). Harcerki
prowadziły pomocniczą służbę wojskową (sanitarną i łącznościową, wywiad) oraz służby
cywilne: opieka nad sierotami i więźniami, kolportaż podziemnej prasy, tajne nauczanie.
Powracając do sytuacji harcerek po roku 1955 to od 1958 r. nawiązał hm. Paweł
Napieralski – Harcerki wchodziły normalnie w struktury ZHP, bez osobnego podziału.
Zmierzając już do lat 90 co ważne, należy jeszcze wspomnieć, że w listopadzie 1980 r.
powstało porozumienie Kręgów Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego
(KIHAM). Jego celem była odnowa moralna harcerstwa i przywrócenie tradycyjnych metod
wychowawczych.
Decydujące o obliczu ZHP były Zjazdy z lat 1989 i 1990 oraz gorący okres między
nimi. W marcu 1989 r. obradował XXVI Zjazd ZHP w Warszawie, który dokonał zmian
statutu, Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego oraz zdecydował o podjęciu starań o powrót ZHP
do światowych organizacji skautowych. W kolejnych miesiącach miała miejsce batalia
o przyszłość ZHP . Ostatecznie XXVIII Zjazd ZHP w grudniu 1990 r. dokonał zasadniczych
zmian w ZHP, przywracając tradycyjne Przyrzeczenie i Prawo Harcerskie i dokonując zmian
w systemie sprawowania władzy w organizacji.
Kończąc hm. Paweł Napieralski wspomniał, że na kartach historii zapisały się jeszcze
zmiany programowe i przekształcenia, by ostatecznie ustalić obecny do dziś podział na
struktury, odpowiednie zasady i procedury z jakimi zgodnie postępują harcerze ZHP.
Po historycznym przedstawieniu powstania ZHP, o opowiedzeniu o swojej służbie
poproszona została dh Wiktoria Schwarz, która jest przyboczną w 37 Drużynie Harcerzy
„Wanbli” Opowiedziała o swojej historii i służbie, czyli działaniu z drużyną i dla niej.
Jak wspomniała – Są to chłopcy w wieku 4-6 klasa, skupiajmy się na tym, by jak najbardziej
wprowadzić ich w życie, wychowywać młodych ludzi do życia w społeczeństwie, do bycia
patriotami, do posiadania umiejętności społecznych. Co ciekawe opowiedziała nam również
o szeregu wydarzeń jakie podejmują harcerze w Wielkopolsce m.in. o tym, że jako Hufiec
Poznań – Śródmieście „Siódemka” organizują „Bieg nocny” czyli wydarzenie na większą
skalę nawet wojewódzką, polegające na grze miejskiej połączonej ze zdobywaniem różnych
sprawności.
Warto również przeczytać co na temat służby ma do powiedzenia hm. Beata
Tylewska-Nowak, która podzieliła się doświadczeniem z nami i informacjami o obecnych
działaniach podejmowanych przez harcerzy, o pracy z młodzieżą i ich kształtowaniu. O tym
jak wiele jest w nich pasji, odwagi i zaangażowania. Mówiła też o tym, jak radzą sobie w
obecnych warunkach pandemicznych, o tym, że znaleźli sposób na funkcjonowanie, na
działanie, że nie podają się i wykorzystując techniczne zaplecze i możliwości. Że mimo
trudności nadal chcą spotykać się pomagać i rozwijać w swoich kręgach.
phm. Barbara Król opowiedziała o działaniach i wydawaniu Biuletynu
Informacyjnego Wielkopolskiej Rady Kręgów Starszyzny Harcerskiej i Seniorów Chorągwi
Wielkopolska, o podejmowanych inicjatywach, wydarzeniach jakie miały
miejsce w ostatnich miesiącach ale też latach.
Obecna również na spotkaniu pwd. Elżbieta Żymałkowska – Lik wspominała
natomiast ciekawe wydarzenia z czasów kształtowania się roli kobiet w strukturach ZHP,
przywołując różne anegdoty mające znaczenie również w czasach dzisiejszych.
Nie zapominając o swojej roli w ZHP i działaniu Seniorów, a także wydarzeniach jakimi są
tzw. Ogólnopolskie Złazy Seniorów.
Niezmiernie miło było gościć w Cyryl Clubie przedstawicieli Chorągwi
Wielkopolskiej ZHP im. Powstańców Wielkopolskich 1918/1919 Po tym spotkaniu jesteśmy
przekonani, że praca i służba harcerzy w wielu dziedzinach życia jest naprawdę ogromna.
Nasuwa się też jedno przesłanie, że nie ważna jest płeć, stopień czy wiek, ważne jest to jakim
jest się człowiekiem dla innych i dla siebie samego. Ważne jest to jak wspólnie budujemy
społeczeństwo, jak dbamy o siebie nawzajem! Harcerze pokazują nam również w tych
trudnych czasach, że można realizować swoje założenia, utrzymywać kontakty i działać dając
nam przykład jaką postawę obywatelską powinniśmy kształtować!
Dziękujemy za udział w spotkaniu i niech niesie Nas wszystkich harcerski okrzyk
„Czuwaj!”
